Nazwa „Shotokan”oznacza „Szkoła Shoto” lub „Szkoła w której uczy Shoto”. Wyraz „Shoto” oznacza „Fale sosen” i był to pseudonim Gichina Funakoshi (w różnych źródłach podaje się, że podpisywał w ten sposób prace w zakresie kaligrafii, lub że był to jego pseudonim literacki). Jako ciekawostkę można podać, że Gichin Funakoshi określał swój styl do końca życia jedynie jako „karate”, natomiast nazwa Shotokan, została nadana stylowi dopiero przez jego syna i uczniów. Początkowo nazwą tą określane było jedynie dojo w którym nauczał Funakoshi..
W karate shotokan wyróżniamy:
- Dachi (pozycje)
- Tsuki (ciosy)
- Uchi (uderzenia)
- Geri (kopnięcia)
- Uke (bloki)
- Nage (rzuty)
Dodatkowe pojęcia w shotokan:
- kihon (ćwiczenie techniki )
- kata (techniki karate w układzie )
- kumite (wolna walka )
Postawy shotokanu są niskie, szerokie, „twarde”. Przejścia pomiędzy nimi dynamiczne i silne. Ręce spoczywają zazwyczaj nisko na biodrach, ataki wyprowadza się po liniach bliskich środkowej linii ciała. Bloki są twarde, niezbyt obszerne, oszczędne w ruchach. Techniki nożne, nawet wykonywane wysoko, muszą opierać się na względnie niskich, stabilnych postawach. Kata wywodzą się ze szkół Shorei-ryu i Shorin-ryu – są lekkie i manewrowe w jednej grupie, ciężkie i „twarde” w innej. Każdy zawodnik, niezależnie od typu budowy, powinien znaleźć coś dla siebie. Względnie lekkie i szybkie kata to Heian, Bassai, Kanku, Empi, Gankaku. Cięższe to Tekki, Jitte, Hangetsu, Jion – wywodzące się z shorei-ryu. W technikach shotokanu jest wiele elementów walki z wieloma przeciwnikami, i z przeciwnikami uzbrojonymi w miecz lub pałkę. W kumite sportowym zezwala się na kontakt na poziomie tułowia -chudan (mocniejszy), jak i głowe – jodan (lekki u seniorów, bez kontaktu w niższych kategoriach)lecz wymagana jest precyzyjna kontrola psychiczna nad własnym zachowaniem w walce. W Polsce shotokan jest najbardziej popularnym, obok kyokushinkai, stylem karate.
Główną zasadą w karatedo Shotokan (do oznacza drogę, ścieżkę postępowania) jest zaczynaj blokiem i kończ blokiem. Mistrz Funakoshi twierdził, że żadnego kroku kata nie wolno wykonywać bez zrozumienia ruchu. Nauczycieli zważających jedynie na czystość techniki nazywał technikami, karatekami zostawali tylko ci, którzy zrozumieli sens shotokan. Ta idea znajduje swoje odzwierciedlanie w półkontaktowej walce kumite – techniki w walce są wykonywane z pełną siłą bez głębszej penetracji celu (dopuszczalny jest lekki kontakt). Aby technika została zaliczona musi być wykonana z odpowiednio stabilnej pozycji i z należytą siłą.